Pomimo bohaterskiej walki u boku aliantów na niemal wszystkich frontach II wojny światowej, po zakończeniu działań wojennych Polska, na mocy postanowień Konferencji Jałtańskiej, znalazła się w orbicie wpływów sowieckich. Władzę w kraju przejęli i stopniowo umacniali (głównie poprzez terror i eliminację przeciwników politycznych) posłuszni Moskwie komuniści z Polskiej Partii Robotniczej (utworzonej w 1942 r.).

Należy podkreślić, że komuniści napotkali w Polsce silny opór. Również zbrojny, ze strony partyzantów, którzy nie godzili się na nową, sowiecką okupację. Według różnych szacunków liczebność tzw. Żołnierzy Wyklętych (lub Niezłomnych) sięgała ok. 30 000 osób. Osamotnieni, z góry skazani na porażkę, zdecydowali się prowadzić beznadziejną walkę z potężnym wrogiem. To antykomunistyczne powstanie zostało niemal całkowicie zgniecione w dwa lata po wojnie (kiedy to liczebność partyzantów zmalała do zaledwie 2 000 osób) - z bronią w ręku zginęło w tym czasie prawie 9 000 żołnierzy, kolejnych kilka tysięcy zostało zamordowanych na podstawie wyroków komunistycznych sądów lub zmarło w więzieniach. Jednak ostatni z Żołnierzy Wyklętych – Józef Franczak, ps. „Lalek” – zginął dopiero w 1963 r.

W 1947 r. przeprowadzono wybory. Nie miały one prawie nic wspólnego z wolnymi wyborami zapowiadanymi w Jałcie, jednak komuniści, którzy według oficjalnych danych uzyskali 80,1% głosów, uznali je oczywiście za legitymizację swoich rządów.

Polska Rzeczpospolita Ludowa, bo taką oficjalną nazwę nosiło państwo polskie od 1952 r., nie była krajem suwerennym. Podobnie jak większość krajów Europy Środkowo-Wschodniej, na arenie polityki międzynarodowej była jedynie całkowicie zależnym od ZSRS pionkiem. Również kluczowe decyzje w sprawach wewnętrznych nie mogły zapaść bez konsultacji z „towarzyszami radzieckimi”.

Historię PRL można umownie podzielić na cztery okresy. Pierwszy z nich, lata 1944-1956, to tzw. lata stalinizmu w Polsce, w późniejszej propagandzie nazywane też „okresem błędów i wypaczeń”. Drugi, lata 1956-1970, to tzw. mała stabilizacja, czyliokres sprawowania władzy przez Władysława Gomułkę. Lata 1970-1980 to tzw.dekada Edwarda Gierka. Natomiast okres od powstania „Solidarności” do częściowowolnych wyborów, czyli końca PRL, przypada na lata 1980-1989. Stosunek władzydo opozycji oraz metody walki z nią były determinowane przez wiele czynników.Najważniejsze to: osoby sprawujące aktualnie władzę w Warszawie i Moskwie,sytuacja międzynarodowa, stan krajowej gospodarki oraz – w późniejszym okresie –uzależnienie Polski od zachodnich kredytów.