dominacja komunizmu w świecie

Przejęcie władzy przez komunistów

Bolszewicki zamach stanu oraz krwawa wojna domowa w Rosji stały się pretekstem dla Chin do przywrócenia swej zwierzchności nad Mongolią. Chińskie oddziały zajęły stolicę – Urgę oraz aresztowały Bogdo-Chana. W grudniu 1919 r. nastawieni prochińsko mongolscy działacze polityczni zorganizowali w stolicy uroczyste przekazanie pełni władzy w chińskie ręce. Wzbudziło to gwałtowne protesty części społeczeństwa, głównie chłopskiej biedoty oraz buddyjskich mnichów. Na przełomie 1919/1920 r. w kraju zaczęły się organizować grupy o komunistycznych korzeniach. Pierwszą z nich kierował lama Dogsomyn Bodoo, z grupą tą początkowo związał się Chorlogijn Czojbalsan, pózniejszy „mongolski Stalin”. Faktycznym przywódcą drugiej bolszewickiej struktury był kreowany później przez komunistów na prawie półboga – Damdin Suche Bator. Nawiązywano coraz ściślejsze kontakty z sowieckimi agitatorami. 25 czerwca 1920 r. powstała Mongolska Partia Ludowa (na zjeździe w 1924 r. dodano przymiotnik Rewolucyjna). Organizacja partii była oparta na sowieckich wzorach, chociaż początkowo miała wyraźne oblicze niepodległościowe i cieszyła się poparciem mongolskich elit.

Wtedy na mongolskich stepach pojawiły się oddziały tzw. Azjatyckiej Dywizji Konnej Dowodził nimi baron Roman Fiodorowicz von Ungern-Sternberg, pochodzący z rodziny bałtyckich arystokratów zamieszkałych w Estonii. Ungern jako jeden z pierwszych rozpoczął walkę z bolszewikami pod rozkazami atamana Siemionowa. W walkach wykazał się nadzwyczajną odwagą oraz znajomości taktyki. Stopniowo zaczął organizować własne wojsko, złożone z białogwardyjskich oficerów, kozaków oraz Buriatów.

Ungern na czele coraz liczniejszych wojsk, przepędził z Mongolii armię chińską oraz oddziały bolszewickie, zaplanował i przeprowadził z powodzeniem akcję uwolnienia Bogdo-Chana. Baron, sam będący buddystą, dążył do wskrzeszenia Wielkiej Mongolii, wzorowanej na imperium Czyngis-Chana. Snuł dalekosiężne plany, nawiązał kontakty z Dalajlamą w Tybecie, wysłał emisariuszy do Chin i Japonii. Związek Sowiecki był coraz bardziej zaniepokojony rozwojem sytuacji. Dalekowschodni Sekretariat Międzynarodówki Komunistycznej (sekcja azjatycka Kominternu) na posiedzeniu w Irkucku, podjął decyzję o wsparciu mongolskich komunistów. Pretekstem były m.in. rozpaczliwe apele delegacji Mongolskiej Partii Ludowej, której udało się dotrzeć na terytorium opanowane przez rosyjskich bolszewików. Wręcz błagano o interwencję „bratniej siły”. Lokalne siły komunistów dowodzone prze Sucha Batora, szkolone przez sowieckich doradców, systematycznie dozbrajane, przeszły do działań zaczepnych. W czerwcu 1921 r. silne oddziały czerwonoarmistów przekroczyły granicę z Mongolią, 6 lipca zajęły stolicę kraju. Wojska barona, mimo wielu zwycięskich batalii, stopniowo malały. Ostatecznie zaatakowane (w Wierczawdiusku) przez dziesięciokrotnie liczniejsze siły bolszewickie uległy rozbiciu. Dalsze losy Ungern-Sternberga nie do końca są jasne. Jedna z wersji mówi, iż pojmany do niewoli, został rozstrzelany 12 sierpnia 1921 r., inna że dożył w spokoju późnej starości w pobliżu granic Tybetu.

Komuniści uzyskali w Mongolii swobodę działania. Nie zmieniał tego nawet fakt, że w świetle porozumień chińsko-sowieckich z 1924 r. mongolskie ziemie nadal uznawano za integralną część Chin. Bolszewicy z rewolucyjną gorliwością przystąpili do budowy państwa według sowieckich wzorców. Premierem został marionetkowy Dogsomyn Bodoo, który będąc buddyjskim lamą stał się wiernym wyznawcą komunizmu. Jednak jak wiadomo, rewolucja często pożera własne dzieci. W sierpniu 1922 r. Bodoo został aresztowany i skazany na śmierć. Wyrok wykonano miesiąc później, podobny los spotkał jego najbliższych współpracowników. Oskarżono ich między innymi o dążenie do zbyt dużego uniezależnienia się od Moskwy. W 1923 r. zmarł niespodziewanie minister wojny Suche Bator, prawdopodobnie został otruty (odtąd stolica Mongolii będzie się nazywać Ułan-Bator, czyli „Czerwony Bohater”). Dotychczasowy duchowy przywódca narodu, Bogdo – Chan żył tylko rok dłużej. Mongolską Republikę Ludową oficjalne proklamowano w 1924 r. Zapisy nowej „ludowej konstytucji” opracowane zostały szczegółowo w Moskwie.