Kryzys jugosłowiański

Olbrzymi wpływ na kształtowanie się ustroju komunistycznego w Jugosławii miał tzw. Kryzys jugosłowiański z 1948 r., u podstaw którego leżała niezależna polityka zagraniczna Josipa Broz Tity (dążącego do włączenia w skład federacji Albanii i Bułgarii) oraz rozbieżności ideologiczne w pojmowaniu doktryny marksistowsko-leninowskiej i wprowadzaniu jej w życie. Komuniści jugosłowiańscy przekonani byli, że pojmują jej zasady lepiej od swych sowieckich towarzyszy, posuwając się nawet do zarzutu, że ustrój gospodarczy ZSRS (oparty na eksploatacji pozostałych państw demokracji ludowej) bardziej przypomina kapitalizm narodowy, aniżeli realny socjalizm. Doprowadziło to ostrych napięć, w wyniku których KPJ została relegowana ze składu partii zrzeszonych w Kominformie (następcy rozwiązanego w 1943 roku Kominternu), a do 1949 r. większość państw bloku wschodniego zerwała stosunki dyplomatyczne i gospodarcze z Jugosławią. Tak radykalne ochłodzenie relacji z obozem demokracji ludowej oraz eskalacja napięcia ze Związkiem Sowieckim, posłużyła Ticie za pretekst do oczyszczenia szeregów partii z nieprzychylnych mu stalinistów, mogących okazać się dla niego wielkim zagrożeniem. Do rangi symbolu represji wobec przeciwników jego polityki, także w gronie własnej partii urosła niewielka wyspa Goli Otok (pol. Goła wyspa) u zachodnich wybrzeży Chorwacji. Wykorzystując tamtejszą infrastrukturą pozostałą po zorganizowanym przez Austriaków obozie jenieckim dla żołnierzy rosyjskich z okresu Wielkiej Wojny, w 1949 roku utworzono tam specjalne więzienie, nazywane czasem Gułagiem Tity. Do 1956 roku zsyłano i więziono tam zarówno przeciwników politycznych Tity jak i pospolitych przestępców czy wręcz całkowicie niewinnych ludzi, których na mocy polowania na stalinistów uznano za sympatyków ZSRS. Ostatni z więzionych opuścił Gołą wyspę dopiero w 1988 roku, gdyż podstawowym celem obozu była tzw. reedukacja. Jeżeli osadzony nie wykazywał swą postawą zadowalającej zmiany, był to uzasadniony powód to przedłużenia mu wyroku. W praktyce korzystano z tego mechanizmu, by móc sprawnie izolować przeciwników politycznych nowego reżimu bez konieczności kolejnych procesów czy dochodzeń.