dominacja komunizmu w świecie

Ugruntowanie władzy

Pozbywszy się znienawidzonej prawicowej opozycji, osławieni mitem narodowowyzwoleńczej walki, komuniści Josipa Broza Tity mogli tym samym przystąpić do zaprowadzania w Jugosławii ustroju sowieckiego. Przeszkodą do realizacji tego celu mogło być jedynie zobowiązanie, jakie Tito zawarł z przedstawicielem jugosłowiańskiego rządu na emigracji Ivanem Šubasićiem. Na jego mocy w składzie nowego rządu miało znaleźć się miejsce także dla przedstawicieli legalnych władz w Londynie. Na początku 1945 r. faktycznie tak się stało. Do nowego rządu, w większości złożonego z przedstawicieli AVNOJ-u, weszło także trzech ministrów z władz na emigracji, z samym Šubasićiem jako ministrem spraw zagranicznych. Jednak wraz z postępującym umacnianiem się struktur komunistycznych w terenie, współpraca coraz bardziej nabierała jedynie kształtu gry pozorów.

Znalazło to swoje odzwierciedlenie podczas przygotowań do przeprowadzenia pierwszych powojennych wyborów do Zgromadzenia Ustawodawczego. Komuniści zastosowali w nich stare, sprawdzone bolszewickie metody, działając poprzez zastraszenie i terror, świeżo powołanej tajnej policji politycznej – Departamentu Obrony Ludu (jug. OZNA), przemianowanej później na Państwową Służbę Bezpieczeństwa (jug. UDBA). Opozycji zakazano prowadzenia kampanii oraz wydawania własnych pism, a samego Šubasićia poddano aresztowi domowemu. W takiej sytuacji opozycja zdecydowała się ogłosić bojkot wyborów, co nie przeszkodziło jednak w ich przeprowadzeniu w listopadzie 1945 r. Jak nietrudno zgadnąć w takich okolicznościach zwycięstwo komunistów było przygniatające – zdobyli oni 90% głosów oraz wszystkie miejsce w Zgromadzeniu Ustawodawczym, przy 88% frekwencji.

Nie zważając już na żadne przeciwności, podporządkowane komunistom Zgromadzenie Ustawodawcze już w styczniu 1946 r. uchwaliło nową konstytucję Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Jugosławii. Zawarte w niej zapisy znosiły monarchię i wprowadzały nacjonalizację przemysłu, bazując i czerpiąc obficie z rozwiązań Konstytucji ZSRS z 1936 r. Generalnie przemiany społeczno-polityczne Jugosławii w latach 1945-1949 zachodziły ściśle według stalinowskiego wzorca. Kraj był jednak w o tyle lepszej sytuacji, że wobec potężnej siły własnych wojsk partyzanckich, które wyzwoliły większą część kraju i przemieniły się później w regularną armię jugosłowiańską, nie był on de facto okupowany i ograbiany przez Armię Czerwoną. Jednakże straty materialne i biologiczne w wyniku trwającej cztery lata okupacji oraz wojny domowej były potworne i to odbudowa ze zniszczeń wojennych stała się głównym celem nowej komunistycznej władzy.

Główny nacisk w pierwszej fazie odbudowy położono na industrializację i elektryfikację kraju, starając się możliwie wyrównywać różnice cywilizacyjne pomiędzy poszczególnymi republikami. O ile nacjonalizację przemysłu udało się przeprowadzić praktycznie bezproblemowo, znacznie trudniejsza, ze względu na opór chłopów, okazała się kolektywizacja. Ostatecznie zahamowano ją w 1953 r., a cztery lata później w ogóle zarzucono, zezwalając chłopom na posiadanie gruntów na własność, o ile nie przekraczały one 10 ha.