Był to jednak czas wielkich przemian w całej Europie, których echa docierały do Albanii przez słabnącą coraz bardziej blokadę informacyjną. Olbrzymi wpływ wywarły w kraju przede wszystkim wiadomości z Rumunii, w której opozycja antykomunistyczna zdobyła władze niemal przez zbrojny przewrót, a rządzący przez wiele lat krajem Nicolae Ceaușescu, został rozstrzelany.

14 stycznia 1990 r. w Szkodrze doszło do pierwszych masowych wystąpień ludności - demonstranci zamierzali zburzyć pomnik Józefa Stalina. 28 stycznia w Tiranie rozpoczęły się protesty studenckie, a w marcu w Beracie strajk pracowników zakładów tekstylnych. Skłoniło to władze do pewnych ustępstw (m.in. dopuszczenia działalności obcego kapitału w Albanii czy wystosowanie prośby o przyłączenie do OBWE), jednak nie były one w stanie uchronić komunistycznej władzy przed upadkiem.

Katalizatorem późniejszych przeobrażeń stały się masowe protesty w mieście Kavai w lipcu 1990 r. i ich siłowe stłumienie przez Sigurimi, w wyniku czego zginęła jedna osoba – 21 letni Josif Budy. Jego pogrzeb stał się masową demonstracją blisko 30 tys. ludzi, którzy opanowali całe miasto i spalili miejscowy komitet partii. Nie chcąc dopuścić, by fala protestów rozlała się na cały kraj, grożąc powtórką scenariusza rumuńskiego, Alia w końcu ugiął się, zgadzając się wyznaczyć datę wolnych wyborów.

31 marca 1991 r. odbyły się w Albanii pierwsze wolne wybory, w których niespodziewane zwycięstwo odniosła Socjalistyczna Partia Albanii – następczyni Albańskiej Partii Pracy, zdobywając 67% głosów. Nie uspokoiło to sytuacji w kraju. Pojawiły się głosy o sfałszowanych wyborach, a w wielu miastach doszło do kolejnych rozruchów, podczas których w Szkodrze zginęło 4 działaczy i zwolenników opozycyjnej Albańskiej Partii Demokratycznej. Jednak mimo komunistycznego rodowodu, SPA przystąpiła do ambitnego planu reform gospodarczych, otwierając Albanię na gospodarkę rynkową, wprowadzając zmiany do konstytucji poszerzające zakres swobód obywatelskich, a także przegłosowując, ustawę na mocy której wypuszczono z więzień więźniów politycznych. Pierwszym prezydentem Republiki Albańskiej wybrano (przy bojkocie głosowania przez opozycję) Ramiza Alię.

Nie mogąc poradzić się z dotkliwymi skutkami kilkudziesięciu lat gospodarki centralnie planowanej oraz faktycznego załamania gospodarczego, rządzący socjaliści utracili władzę już w 1992 r. Wówczas do władzy doszła prawicowa Albańska Partia Demokratyczna, przypieczętowując ostatecznie w kraju upadek systemu komunistycznego.

Albania wciąż odczuwa dotkliwe skutki okresu władzy komunistów. Niemal połowa produktu krajowego brutto wytwarzana jest w tzw. szarej strefie, a według danych z 2012 r. 14,3% mieszkańców żyje poniżej granicy ubóstwa. Na 1000 mieszkańców zaledwie 308 dysponuje telefonem, a 48 ma dostęp do Internetu. Olbrzymim problemem jest odpływ młodych Albańczyków, którzy nie widząc perspektyw w ojczyźnie, decydują się na emigrację zarobkową. Tylko w 1998 r. liczba mieszkańców kraju zmalała wskutek tego o ćwierć miliona. Przyrost naturalny, niegdyś najwyższy w Europie, w 2003 roku kształtował się na poziomie 0,8%.

Przepaść rozwojowa jaka dzieli Albanię od reszty Europy, nawet państw dawnego bloku sowieckiego, jest wciąż bardzo widoczna.