Wprowadzenie ustroju komunistycznego w Albanii miało bardzo podobny przebieg do tego w sąsiedniej Jugosławii i nie są to podobieństwa zupełnie przypadkowe. Komuniści jugosłowiańscy, od samego utworzenia Komunistycznej Partii Albanii (KPA) w listopadzie 1941 r., wywierali na swoich albańskich towarzyszy olbrzymi wpływ, czynnie uczestnicząc w samym procesie tworzenia ugrupowania. To właśnie za sprawą działających w Kosowie jugosłowiańskich komunistów Miladina Popovića i Dušana Mugosa, udało się po sześciu dniach ciężkich obrad ostatecznie pogodzić skłócone dotychczas grupy albańskich komunistów z grup szkodarskiej, korczańskiej oraz tzw. młodych i na drodze kompromisu wybrać na pierwszego sekretarza partii Envera Hodżę oraz 12-osobowy Komitet Centralny. Cel jaki postawili sobie albańscy komuniści w deklaracji założycielskiej również był jasny. Było nim wyzwolenie Albanii spod okupacji włoskiej (pod którą znalazła się w kwietniu 1939 r.), walka o niepodległość i, co najważniejsze, utworzenie ludowego rządu demokratycznego.

Wykorzystując jugosłowiańskie doświadczenia - nie tylko w prowadzonej walce partyzanckiej ale może przede wszystkim politycznej - KPA w październiku 1942 r. proklamowała powstanie tzw. Frontu Wyzwolenia Narodowego, który, podobnie jak jego odpowiednik w okupowanej Jugosławii, miał zrzeszać wszystkie partie i ugrupowania polityczne dążące do wyzwolenia Albanii pod przewodnictwem komunistów. Działanie to, podobnie jak stworzenie zbrojnych oddziałów partyzanckich, tzw. Armii Wyzwolenia Narodowego, znacząco podniosło prestiż KPA, dotychczas marginalnej siły politycznej w Albanii, liczącej w 1942 r. zaledwie 200 członków.

Wsparcie dla komunistycznych oddziałów partyzanckich przyszło z najmniej oczekiwanej strony we wrześniu 1943 r., gdy wraz z kapitulacją Włoch (okupujących dotychczas Albanię), część żołnierzy przeszła na stronę komunistów. Nie oznaczało to jednak jeszcze wyzwolenia kraju, bowiem miejsce okupantów włoskich błyskawicznie zajęli Niemcy. W tamtym okresie doszło także do pierwszych prób porozumienia się KPA z innymi frakcjami niezrzeszonym we Froncie Wyzwolenia Narodowego, przede wszystkim prawicowo-nacjonalistyczną organizacją Balli Kombëtar (pol. Front Narodowy), którego przedstawiciele snuli wizję powojennej Wielkiej Albanii, powiększonej m.in. o jugosłowiańskie Kosowo. Spowodowało to zdecydowaną reakcję ze strony jugosłowiańskich komunistów, obawiających się utraty kontroli nad trzymaną dotychczas w garści KPA, a nade wszystko niebezpiecznego dla Jugosławii mariażu komunizmu z ideą Wielkiej Albanii. Ostatecznie rozmowy zostały zerwane, a Balli Kombëtar, na mocy tzw. Protokołu Dalmazzo-Këlcyra, porozumiał się z siłami okupacyjnymi, w celu wspólnej walki przeciwko komunistom. Reperkusje takiego kroku były dla nacjonalistów katastrofalne. Stracili oni większość społecznego poparcia, a do rangi głównej siły partyzanckiej w kraju urosła Armia Wyzwolenia Narodowego, postrzegana jako bezkompromisowa i ideowa w swej walce o niepodległość. Na początku 1944 r. w jej szeregach walczyło już 70 tys. Albańczyków.

Obraz niezłomnej czerwonej partyzantki jeszcze bardziej utwierdziły wydarzenia drugiej połowy 1944 r., kiedy to ciężka sytuacja na froncie wschodnim wymusiła na wojskach niemieckich wycofanie się z terytorium Albanii. Dysponujące jako jedyne realną siłą militarną oddziały komunistyczne stopniowo opanowywały opuszczany przez okupantów obszar, aż 28 października wyzwoliły stolicę kraju – Tiranę. Tym samym niczym nieskrępowani i posiadający niemal pełnię władzy komuniści z miejsca rozpoczęli wdrażanie w życie założeń ideologii marksizmu-leninizmu.