Przejmowanie władzy

Decyzje podjęte w Jałcie przez zwycięskie mocarstwa nie spowodowały automatycznego przejęcia władzy przez komunistów w krajach, które znalazły się pod wpływami sowieckimi. Wobec braku szerszego poparcia społecznego, komuniści, aby zdobyć władzę, prowadzili politykę zastraszania, terroru, represji i brutalnej walki z przeciwnikami politycznymi.
Państwa bałtyckie (Litwa, Łotwa i Estonia) zostały wchłonięte do Związku Sowieckiego jeszcze w czasie trwania II wojny światowej. W 1946 r. powstała Ludowa Republika Bułgarii. W Polsce, na Węgrzech i w Rumunii komuniści przejęli pełnię władzy w 1947 r., a rok później również w Czechosłowacji. Pewną niezależnością od Moskwy cieszyły się jedynie państwa, które własnymi siłami wyzwoliły się spod niemieckiej okupacji: Albania (rządzona przez Envera Hodżę) oraz Jugosławia (pod rządami Josipa Broza Tity) - pomimo że Armia Czerwona współdziałała w wyzwalaniu tego kraju.

Należy podkreślić, że w niektórych krajach komuniści napotykali zbrojny opór ze strony partyzantów, którzy nie godzili się na nową, sowiecką, okupację. Np. Bracia Leśni w państwach bałtyckich, Goriani w Bułgarii, tzw. Żołnierze Wyklęci w Polsce czy antykomunistyczny ruch Haiducii Muscelului w Rumunii. Osamotnieni, z góry skazani na porażkę, zdecydowali się prowadzić beznadziejną walkę z potężnym wrogiem.

Jednak nie wszędzie komunistom udało się osiągnąć swoje cele. Jednym z pierwszych miejsc konfrontacji świata demokratycznego z komunistycznym był okupowany Berlin. W latach 1948-1949 Sowieci rozpoczęli blokadę Berlina Zachodniego, odcinając miasto od dostaw z lądu. Alianci wspierali berlińczyków, wysyłając towary mostem powietrznym. Berlin jeszcze wiele razy będzie punktem zapalnym w czasie zimnej wojny. W okresie zimnej wojny istniały dwa państwa niemieckie: zachodnia Republika Federalna Niemiec oraz komunistyczna Niemiecka Republika Demokratyczna.

W Grecji miała miejsce wojna domowa pomiędzy siłami rządowymi i monarchistycznymi a komunistyczną Demokratyczną Armią Grecji. W 1949 r. ostatecznie zwyciężyły siły rządowe, z pomocą USA i Wielkiej Brytanii.

Chcąc osłabić wpływy Moskwy w odbudowującej się Europie, w 1947 r. USA zaproponowały pomoc gospodarczą wszystkim krajom europejskim. Tzw. Plan Marshalla został jednak przyjęty tylko przez państwa zachodnie, którym bardzo pomógł w powojennej odbudowie. Kraje tzw. bloku wschodniego, decyzją Kremla, odrzuciły amerykańską ofertę, a w 1949 r. utworzyły Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), której głównym celem była koordynacja integracji gospodarek państw komunistycznych.

Tymczasem w 1949 r. na Dalekim Wschodzie komuniści, na czele z Mao Zedongiem, zwyciężyli w wojnie domowej i utworzyli Chińską Republikę Ludową. Tak powstało drugie pod względem wielkości państwo komunistyczne na świecie. Rozpoczął się marsz komunistów w Azji.