Wojna domowa

Choć bolszewikom udało się zrealizować podstawowy postulat, z jakim szli do władzy – zakończenie wojny – zdewastowana Rosja nie zaznała spokoju. Katastrofalna sytuacja gospodarcza oraz wyjątkowo ciężkie warunki pokoju podpisanego z Niemcami i Austro-Węgrami w Brześciu (na mocy których bolszewicy oddawali Państwom Centralnym kontrolę nad wielkimi połaciami zachodniej części kraju, obejmującej dzisiejszą Polskę, państwa bałtyckie, Białoruś i Ukrainę), wstrząsnęła i zmobilizowała do działania ich przeciwników w całym kraju. Choć dla Rosji udział w wielkiej europejskiej wojnie ostatecznie się zakończył, niemal natychmiast rozgorzała nowa wojna, która ogromem swego okrucieństwa przerosła dalece dotychczasowe doświadczenia– wojna domowa.

Przeciwnicy bolszewików, tzw. biali, dążyli do odbudowy Rosji w możliwie przedrewolucyjnym kształcie. Zyskali ograniczone wsparcie ze strony państw Ententy, przede wszystkim Wielkiej Brytanii, Francji, Stanów Zjednoczonych oraz Japonii, jednak nie potrafili stworzyć jednolitego ośrodka politycznego. Reprezentując w większości skrajny rosyjski nacjonalizm, nie zdołali przekonać do swojej sprawy narodów powstałych na gruzach carskiej państwowości, którym bolszewicy obiecywali wolność i niepodległość. Wszystko to sprawiło, że pomimo miejscami spektakularnych sukcesów białych, sformowana i dowodzona przez Lwa Trockiego Armia Czerwona kolejno likwidowała ich zgrupowania. Obie strony prowadziły wojnę w sposób niezwykle krwawy, co przyczyniło się do spustoszenia olbrzymich połaci kraju, dalszego pogłębienia klęski głodu i śmierci od 5 do nawet 10 milionów ludzi.