Dalsza ekspansja komunizmu

Zgodnie z zawartymi w tajnym protokole paktu ustaleniami Związek Sowiecki w pierwszej fazie II wojny światowej występował de facto jako sojusznik nazistowskiej Trzeciej Rzeszy. Wspólny podział Polski, do której Armia Czerwona wkroczyła nieco ponad dwa tygodnie po wojskach niemieckich, łamiąc obowiązujący pakt o nieagresji oraz Protokół Litwinowa, był zaledwie uwerturą do dalszej współpracy. ZSRS w zamian za zaopatrzenie Trzeciej Rzeszy w surowce strategiczne zyskał wolną rękę do rozprawy z sąsiednimi niepodległymi państwami. Scenariusz był typowy dla sowieckiej ekspansji. Zarówno na zajętych we wrześniu 1939 r. obszarach wschodniej Polski jak i zaanektowanych w czerwcu 1940 r. trzech republikach bałtyckich – Litwy, Łotwy oraz Estonii, zwołane pod bagnetami Armii Czerwonej i kontrolowane przez agenturę Zgromadzenia Ludowe same wystąpiły z propozycją przystąpienia do Związku Sowieckiego, na co oczywiście wspaniałomyślnie wyrażono zgodę. Na Rumunii wymuszono, wielką demonstracją militarną, „dobrowolne” przekazanie terenów pogranicznych – Besarabii oraz Północnej Bukowiny. Jedynie Finlandia w heroicznej obronie w tzw. Wojnie Zimowej przełomu 1939 i 1940 r. oparła się sowieckiej agresji, lecz utrzymanie niepodległości okupiła poważnymi ubytkami terytorialnymi.

Na zaanektowanych w latach 1939-1940 obszarach z miejsca wprowadzano porządki obowiązujące w całym Związku Sowieckim. Wsie poddawano bezlitosnej kolektywizacji, zakłady produkcyjne nacjonalizowano, a oporną bądź tylko podejrzaną o ciągoty kontrrewolucyjne ludność prześladowano aresztowaniami, morderstwami bądź wywózkami w głąb ZSRS. Taki los spotkał 18 tysięcy Litwinów, 15 tysięcy Łotyszy, 10 tysięcy Estończyków oraz blisko pół miliona Polaków, którzy w czterech wielkich akcjach deportacyjnych zostali wywiezieni na Syberię oraz do Kazachstanu.