Burzliwy wiek XIX

Okoliczności, w jakich kształtowała się myśl polityczna Marksa i Engelsa, były ściśle powiązane ze źródłami i ewolucją myśli socjalistycznej, która to próbowała znaleźć odpowiedź m.in. na narastające konflikty społeczne. Wiek XIX obfitował w żywiołowe i z czasem coraz lepiej zorganizowane protesty proletariatu (przeważnie słabo lub w ogóle niewykształconej klasy pracującej) przeciwko klasie posiadającej. Do tej drugiej zaliczali się przede wszystkim główni beneficjenci ustroju kapitalistycznego, a więc drobnomieszczańska burżuazja czy arystokracja. Wśród prób zamanifestowania swojego niezadowolenia (czy wręcz ujawnienia dążeń do zniszczenia obowiązujących stosunków społecznych w ówczesnej Europie) można wymienić powstania tkaczy lyońskich (1831 r.), wystąpienia robotników paryskich (1832 r.), powstania tkaczy śląskich (1844 r.) czy też działalność ruchu angielskich czartystów (l. 1830-1840), a nade wszystko falę rewolucji o wydźwięku narodowościowym i socjalnym, która przeszła do historii pod nazwą Wiosny Ludów (l. 1848-1849).

Karol Marks już w 1844 roku w swoich „Manuskryptach ekonomiczno-filozoficzne” postawił tezę, iż likwidacja nierówności społecznych możliwa jest tylko za sprawą powrotu do nowoczesnej formy komunizmu pierwotnego, w którym nie istniała własność prywatna. Inspirował się przy tym ewolucjonistyczną antropologią kulturową, poglądami na własność francuskich anarchistów oraz zrywającą z pokojowymi sposobami wprowadzenia komunizmu doktryną Louisa Blanqui’ego. Choć „Manuskrypty…” trafiły do szuflady na ponad sto lat, to ich echo przebrzmiewa we wszystkich późniejszych pracach Marksa, zwłaszcza w wydanym cztery lata później w Londynie „Manifeście komunistycznym”.