Propaganda antykościelna w PRL

Propaganda antykościelna w PRL-u

Propaganda komunistyczna mająca na celu zlaicyzowanie Polaków była realizowana na dwa sposoby. Po pierwsze, propagowano nowe, socjalistyczne ideały, a po drugie próbowano doprowadzić do skompromitowania Kościoła. Cele te realizowano poprzez prasę, radio, plakaty i telewizję, jednocześnie zlikwidowano niezależne tytułu prasowe i wydawnictwa, wprowadzając cenzurę. Inną formą propagandy było całkowite ignorowanie Kościoła. W literaturze, sztuce, teatrze i filmie prezentowano jedynie zlaicyzowany obraz świata.

Publikacje

Walka z Kościołem była prowadzona już od 1945 r. na łamach pism takich jak: ,,Kuźnica” i ,,Odrodzenie”, które w 1950 r. połączyły się w czasopismo o nazwie ,,Nowa Kultura”. Inne pismo ,,Arkona” w sposób krytyczny i mijający się z prawdą opisywało historię Kościoła katolickiego. Kościołowi zarzucano, że nie popiera postępu i neguje rozwój techniki. Negowano kulturotwórczą rolę Kościoła na przestrzeni wieków, utożsamiano Kościół jedynie z zakonem krzyżackim lub przedstawiano go jako narzędzie do zbierania dziesięciny. W 1948 r. na łamach ,,Głosu Ludu” pojawił się propagandowy artykuł o rzekomym występowaniu Watykanu przeciwko polskim granicom zachodnim. W rysunkach satyrycznych często stosowano porównane – chudy i wynędzniały robotnik oraz gruby ksiądz lub zakonnik.

Pisma artystyczne zarzucały proboszczom brak dbałości o kościoły. Mniej więcej do końca 1948 r. w prasie można było znaleźć fotografie budynków sakralnych z różnych miast Polski. Od 1949 r. ich miejsce zajęły fotografie budowli Związku Radzieckiego, nowych fabryk itp. W 1950 r. zlikwidowano instytucje, które do tej pory zajmowały się kształceniem dorosłych, a na ich miejsce powołano Towarzystwo Wiedzy Powszechnej, w którym zatrudniono ludzi bez jakichkolwiek doświadczeń oświatowych, ale o zdecydowanej orientacji politycznej. TWP wydawało. miesięcznik ,,Wiedza i życie”. Celem czasopisma było wychowanie nowego materialistycznego człowieka, ,,światopogląd religijny” miał zostać zastąpiony przez ,,światopogląd naukowy”.

W prasie starano się ośmieszyć księży. W czasopiśmie ,,Szpilki” z sierpnia 1949 r. przedstawiono karykaturę ks. Władysława Gurgacza z pistoletem w dłoni i określono go ,,jednym z przywódców zbrodniczej bandy”. Duchowni skazani w procesie kurii krakowskiej byli przedstawiani jako szpiedzy Watykanu.

Propagandę antykościelną znajdujemy również w książkach z okresu stalinowskiego. W powieści ,,Obywatele” Kazimierza Brandysa nakreślona została karykaturalna postać księdza Leśniaka. J. Andrzejewski w książke ,,Wojna skuteczna, czyli opis bitew i potyczek z zadufkami” opisał Kościół katolicki jako miejsce, w którym oparcie znajdują wrogowie ,,nowego świata”: kułacy i burżuazja.

Działalność Andrzeja Nowickiego

Rozpowszechnianiem ateizmu zajmowały się organizacje takie jak: Stowarzyszenie Ateistów i Wolnomyślicieli (SAiW), Towarzystwo Szkoły Świeckiej (TSŚ), Polskie Towarzystwo Religioznawcze (PTR), Towarzystwo Krzewienia Kultury Świeckiej (TKKŚ). Jednym z założycieli Stowarzyszenia Ateistów i Wolnomyślicieli był Andrzej Nowicki, czołowy przedstawicieli propagandy antykościelnej. Świadczą o tym już same tytuły jego książek: ,,Papieże przeciw Polsce” (1949) czy ,,Kłopoty rodzinne papieży” (1950). W wydawanym przez siebie tygodniku ,,Świat i Polska” Nowicki oskarżał papieża Piusa XII i Watykan o ,,podżeganie do kolejnej wojny światowej, prohitlerowską postawę w czasie wojny oraz niechęć do pokojowo nastawionego ZSRR”.

Orędzie biskupów niemieckich

,,Orędzie biskupów polskich do ich niemieckich braci w Chrystusie” z 18 XI 1965 r. miało na celu pojednanie obu narodów oraz podkreślenie prawa Polski do Ziem Zachodnich. Partia odebrała orędzie jako naruszenie monopolu partii w polityce zagranicznej i postanowiła wykorzystać ten dokument w propagandzie antykościelnej. Przy pomocy nagonki prasowej władzom udało się utrwalić przekonanie, że biskupi działali wbrew interesom państwa, przekroczyli swoje kompetencje i weszli w sferę zarezerwowaną dla rządu PRL. Artykuły krytykujące polskich biskupów pojawiły się m.in. na łamach ,,Życia Warszawy”, ,,Słowa Powszechnego” i ,,Trybuny Ludu”. Nagonka na biskupów trwała rok, a w argumentacji dominował wątek rewizjonistyczny. Twierdzono, że polscy biskupi wspierają ,,rewizjonistyczną politykę” Niemiec i zamydlają oczy opinii światowej słowami o pojednaniu i przebaczeniu.

Propaganda podczas Milenium Chrztu Polski

Władzę były zaniepokojone programem prymasa Wyszyńskiego, który dotyczył Milenium Chrztu Polski i zaplanowały alternatywne obchody o charakterze świeckim. Jedną z wytycznych Komitetu Centralnego PZPR na Obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego była popularyzacja ,,naukowej i laickiej koncepcji dziejów Polski, ze szczególnym uwypukleniem roli postępowych sił społecznych”. Promowanie przez władze tradycji Lenina, Gwardii Ludowej czy PPR wypadło groteskowo na tle tysiącletnich symboli wiary i narodu. Aby odciągnąć wiernych od uroczystości kościelnych obchodów na Jasnej Górze partia zorganizowała wiec w Katowicach oraz mecz Polska – Węgry na Stadionie Śląskim. Nie wydano zgody na przyjazd do Polski papieża Pawła, nie dopuszczono do występu ,,Poznańskich Słowików” na Jasnej Górze. Pomimo licznych utrudnień w nabożeństwie tysiąclecia na Jasnej Górze 3 maja 1966 roku wzięło udział od 300-500 tysięcy wiernych. VI ,,Trybuna” Ludu oskarżała kard. Wyszyńskiego o to, że za pomocą uroczystości milenijnych dąży do rozbicia narodu i „oderwania Polski od ZSRR”.

Działalność Jerzego Urbana

Jerzy Urban (w latach 1981-1989 rzecznik prasowy rządu), przy pomocy swoich wystąpień telewizyjnych i artykułów w gazetach starał się zdyskredytować duchowieństwo. Główną tezą, jaką w nich kolportowano, było zaangażowanie polityczne duchownych wraz ze wskazywaniem konkretnych przykładów. W 1984 r., na miesiąc przed zabójstwem ks. Jerzego Popiełuszki, Urban opublikował tekst ,,Seanse nienawiści”, krytykujący księdza jako Savanarolę antykomunizmu. Swoją działalność antyklerykalną Urban prowadzi do dziś w wydawanym od 1990 r. pismie ,,NIE”.